Working from home – Waar staan we nu?

Thuiswerken is geen nieuw fenomeen. Al jaren werkt een substantieel deel van de Nederlandse werknemers (een deel van de werktijd) thuis. In 2019 werkte 37 procent van de werknemers (ook) thuis, gemiddeld iets meer dan 6 uur per week. Door de Coronacrisis moesten we met zijn allen thuiswerken (tenzij het niet anders kon). Dit leidde er echter toe dat van de een op de andere dag miljoenen werknemers (volledig) thuis gingen werken.  

Net als aan het begin van de coronacrisis zijn thuiswerkers overwegend positief over thuiswerken. Meer thuiswerkers zijn nu van mening dat het thuiswerken hen gemakkelijker afgaat dan aan het begin van de coronacrisis (eerst 61%, nu 71%). Waar staan we nu? 

Fysieke arbeidsomstandigheden 
Er is een significante stijging te zien in het aantal uren beeldschermwerk. Waar in 2019 nog 69,3% meer dan 6 uur per dag beeldschermwerk verrichte is dit medio 2020 gestegen naar 87,3%.En hierbij wordt het risico op (te)veel zitten en onvoldoende beweging ook direct duidelijk. Niet alleen tijdens werktijden, maar ook tijdens vrije tijd. 

• Zitten tijdens werk -  6,55 uur 2019 > 7,10 uur 2020 
• Zitten tijdens vrije tijd -  3,33 uur 2019 > 4,20 uur 2020 

Dit betekent dat er een stijging te zien is in het zitten van 9,88 uur per dag naar 11,30 uur. Ook het maken van herhalende bewegingen neemt duidelijk toe. Op het moment van meten maakte ruim 36% van de thuiswerkende werknemers regelmatige herhalende bewegingen, terwijl dat eind 2019 maar voor 19% gold. 

Werkuren 
Door het thuiswerken media 2020 veranderden er wel een aantal zaken. Er wordt veel vaker overgewerkt. Zo blijkt dat nu ongeveer 30% (26% TNO, 33,41% CNV) van de werknemers uit het onderzoek regelmatig overwerkt, waar dit in 2019 nog maar een kwart van deze groep was. Het gemiddelde aantal overuren is daarnaast ook meer dan verdubbeld van 3,3 uur in 2019 naar 7,1 uur per week in 2020 (TNO). 

Productiviteit en efficiëntie 
Dit betekent niet dat medewerkers meer tijd nodig hadden om hun normale werkzaamheden te kunnen voltooien, in tegendeel. Ongeveer 50% (52% TNO, 49,37% CNV) gaf aan dat zij thuis productiever zijn geweest en meer werk hebben kunnen verzetten. Er zijn hierbij geen duidelijke uitschieters of bijzonderheden naar sector of persoonskenmerk. 

Ook de efficiëntie is voor een grote groep thuiswerkers aanzienlijk verhoogt ten opzichte van de oude situatie. Maar liefst 48,22% (CNV) geeft aan efficiënter te zijn op de thuiswerkplek dan op kantoor. Dit komt ook door het voeren van minder nutteloze overleggen, face-to-face meetings hebben niet dezelfde efficiëntiegraad die video-calls wel bieden. Werknemers geven aan 51,05% minder tijd kwijt te zijn aan deze nutteloze overleggen. 

Naast productiviteit en efficiëntie staat ook het creatieve deel van het brein vaker aan onder thuiswerkers. 1 op de 4 werknemers geeft aan creatiever te zijn geweest in de periode thuiswerken dan normaal (26,79%).

Positievere ervaringen met vergaderen op afstand 
We doen alles op afstand. Kerstdiner met familie, verjaardagen vieren, ontmoetingen met collega's, vrijdagmiddagborrel. Alles gebeurt op afstand.  

In vergelijking met het begin van de coronacrisis zijn mensen nog iets positiever geworden over vergaderen op afstand. Er is vooral een toename te zien in het aandeel mensen dat vergaderen op afstand net zo productief vindt als fysiek overleg (eerst 43%, nu 55%) en dat vergaderen op afstand geschikt vindt voor de meeste afspraken (eerst 54%, nu 67%). 

Een zeer ruime meerderheid (ongeveer 80%) verwacht vaker op afstand te blijven vergaderen zolang er nog coronamaatregelen zijn. Het aandeel dat verwacht na de coronacrisis ook vaker op afstand te vergaderen is toegenomen sinds het begin van de coronacrisis, van ongeveer 36% naar ongeveer 60%. 

Thuiswerkplek 
De COVID-19 maatregelen, waaronder afstand houden, handen wassen en het beschikbaar stellen en gebruiken van beschermingsmiddelen, zijn voor thuiswerkers tijdens het werk minder belangrijk. Daarentegen is voor de thuiswerkers een goede werkplek des te belangrijker: een goed bureau, een goede bureaustoel en goede apparatuur. Dit blijkt zeker niet in alle gevallen goed gefaciliteerd te zijn. Daarbij is het ook belangrijk een keuze te maken of er voorlopig vast thuisgewerkt gaat worden of dat er perspectief is om terug te keren naar kantoor. 

Het merendeel van de thuiswerkers heeft een bureau (67%) een apart beeldscherm (63%) en/of een aparte standaard muis (86%). Iets minder dan de helft van de thuiswerkers beschikt over een goed instelbare stoel. 



Werknemers die nu gedwongen (deels) thuiswerken, beschikken over het algemeen over minder middelen dan mensen die al volledig thuiswerkten. Slechts 33 procent van de thuiswerkers over alle noodzakelijke in de tabel genoemde hulpmiddelen. Merendeels waren deze spullen al voor de COVID-19 crisis in huis. De muis en het beeldscherm zijn het vaakst door de werkgever verstrekt en de stoel en het bureau relatief vaak zelf aangeschaft.  
 

Kenmerken van de thuiswerkplek	NEA-COVID-19
Goed bureau
- Nee	32,6%
- Ja, was al aanwezig	49,5%
- Ja, zelf aangeschaft / geregeld	16,3%
- Ja, door de werkgever verstrekt	1,8%
Goede stoel
- Nee	53,5%
- Ja, was al aanwezig	29,5%
- Ja, zelf aangeschaft / geregeld	8,8%
- Ja, door de werkgever verstrekt	8,2%
Apart beeldscherm
- Nee	37,3%
- Ja, was al aanwezig	32,4%
- Ja, zelf aangeschaft / geregeld	12,2%
- Ja, door de werkgever verstrekt	18,1%
Losse muis
- Nee	13,8%
- Ja, was al aanwezig	52,3%
- Ja, zelf aangeschaft / geregeld	13,5%
- Ja, door de werkgever verstrekt	20,4%
Behoefte aan extra middelen voor een goede thuiswerkplek	40,4%
Neemt (regelmatig korte pauzes)	36,1%

Meer dan 40 procent van de thuiswerkers geeft daarbij aan behoefte te hebben aan aanvullende middelen om de thuiswerkplek goed in te richten. Dit gaat over de noodzakelijke basis-items en niet over ergonomisch verantwoorde tools. 

Verzuim 
De verzuimcijfers worden in deze periode overheerst door het COVID-19 virus met griep / verkoudheidsklachten (24,5%) en hoofdpijn (10,6%). Hiernaast leveren psychische klachten, overspannenheid ofwel burn-out (12,6%) de grootste bijdrage aan de verzuimcijfers onder werknemers. Vermoeidheid en concentratieproblemen (8%) komen op een goede derde plek.  

De verwachting is dat fysieke klachten gaan toenemen door de groei in werkuren, de afname van natuurlijke pauze-momenten en de toename van zitten ten opzichte van beweging. 40,87% (CNV) geeft al aan vaker last te hebben van fysieke klachten (schouders, nek, arm rug) sinds het thuiswerken. 

Werk-privé balans 
Om de psychische klachten in check te houden is het van belang te kijken naar de werk-privé balans. Zeker wanneer er geen duidelijke grenzen zijn tussen werkplek en privé omgeving. Werken waar de kinderen spelen of spelen met de kinderen waar je werkplek is leidt tot vervaging in de mentale en fysieke leefomgeving. Zo geeft 45,01% aan dat er geen goede scheiding is tussen werk en privé. Er moet gelegenheid blijven om af te kunnen schakelen wanneer de dag afgelopen is en je volledig te kunnen focussen op de privé omgeving. 

Wat hebben we bereikt in onze werkomstandigheden?  
Wat de arbeidsomstandigheden betreft, kunnen de veranderingen in de arbeidswereld in vier fasen worden onderverdeeld, die voor velen zijn begonnen met de eerste lockdown in 2020. Daarvan komen we in Nederland steeds in de derde fase, die betrekking heeft op de ergonomische uitrusting, wanneer thuis wordt gewerkt. 

1. Eerst moesten onze technologische systemen op orde gebracht worden om het überhaupt mogelijk te maken om thuis te werken; 
2. Vervolgens moesten werknemers thuis een geschikte plek vinden of creëren om in rust te kunnen thuiswerken (als dat al lukte); 
3. Nu moeten we ervoor zien te zorgen dat we gezond kunnen thuiswerken, zonder alle mentale en fysieke problematieken die het met zich meebrengt; 
4. Het is nog onbekend wanneer deze fase aan zal breken, maar er zal nagedacht moeten worden over een toekomstmodel waarin zowel de voor- als nadelen van thuiswerken worden meegenomen. Wat is de ideale mix van home en office? 

 
In de beginfase blijkt ook dat er een verschuiving plaatsvindt in het denken van bedrijven en managers. Veel banen die vóór de pandemie ongeschikt werden geacht om vanuit huis te werken, kunnen nu toch vanuit huis worden gedaan. De toegenomen wens van werknemers om in de toekomst gebruik te kunnen maken van mobiel werken vanuit huis of het thuiskantoor is ook toegenomen als gevolg van de hierboven beschreven veranderingen in de arbeidswereld. 

Thuiswerken heeft de fysieke en psychologische arbeidsomstandigheden echter aanzienlijk veranderd. Werknemers zitten meer en het gebrek aan de juiste hulpmiddelen in het thuiskantoor leidt tot lichamelijke klachten. Er moet ook aandacht worden besteed aan het feit dat veel werkgevers verwachten dat werknemers zich beter kunnen concentreren als ze thuis werken, hoewel dit niet vanzelfsprekend is (bv. als er een gebrek aan ruimte is of als er kinderen thuis zijn). Er zijn ook uitdagingen voor werknemers en werkgevers als het gaat om creatief samenwerken aan projecten, aangezien dit door velen als moeilijker wordt ervaren. 



Deze nieuwe mentale en fysieke realiteit van thuiswerken vergroot de behoefte aan passende ondersteuning voor werknemers door werkgevers.  Last but not least moet er rekening mee worden gehouden dat bepaalde voorschriften voor de mobiele werkplek thuis gebaseerd zijn op de Arbo-wet en het Arbeidswetboek en dat de werkgever dus verplicht is deze na te leven.  

Naast deze uitdagingen zijn er ook veel positieve aspecten aan thuiswerken, zowel voor werknemers als werkgevers. Uit onderzoek blijkt dat de productiviteit, de tijdsbesparing en de arbeidssatisfactie kunnen toenemen wanneer mensen de kans krijgen thuis te werken zonder aan meer stress te worden blootgesteld. Idealiter leidt dit tot meer gemotiveerde werknemers, productiever werk en dus meer winst. 

Daarom is het nu belangrijk ervoor te zorgen dat werknemers op een gezonde en productieve manier thuis kunnen werken zonder mentale en fysieke problemen te ontwikkelen die daarvan het gevolg kunnen zijn. Deze uitdaging kan worden opgelost door regelmatige pauzes en coaching, en door ons lichaam  te ontlasten met ergonomische hulpmiddelen.

1. https://www.tno.nl/nl/over-tno/nieuws/2020/4/beeldschermwerk-toegenomen-tot-ruim-4-uur-per-dag-in-2019/
2. https://www.kimnet.nl/publicaties/brochures/2020/07/21/nieuwe-inzichten-mobiliteit-en-de-coronacrisis
3. https://www.cnv.nl/actueel/nieuws/nieuwsdetail/cnv-onderzoek-thuiswerker-vaker-last-van-fysieke-klachten/
4. https://www.monitorarbeid.tno.nl/nl-nl/news/de-impact-van-de-covid-19-crisis-op-werknemers/
5. https://wp.monitorarbeid.tno.nl/wp-content/uploads/2020/11/TNO_Rapport_NEA-Covid.pdf