Whitepaper: het inrichten van een werkplek

Een werktafel is minimaal 80cm diep en 120cm breed. Deze werktafel staat in een ruimte van minimaal 4 m2 om een medewerker voldoende bewegingsvrijheid te geven.

De werkhoogte is bij voorkeur minimaal instelbaar van 60 tot 82cm en bij zit-sta-tafels van 60 tot 125cm (minimaal van 62 tot 120cm). De tafel moet op of licht onder ellebooghoogte worden geplaatst. Een zit-sta-tafel heeft de voorkeur boven een gewoon bureau.

Een werkblad dat van 60-82 centimeter instelbaar is, kan door minimaal 90% van de gebruikers gebruikt worden. Zit-sta tafels kunnen bijdragen aan een hoger werkcomfort, met name bij het verlichten van rugklachten. Daarnaast blijken de houdingswisselingen de concentratie te verhogen, waardoor de productiviteit 10% (Choi, 2010) hoger is bij een zit-sta tafel dan bij een reguliere tafel. Het is wel van belang dat medewerkers niet te lang gaan staan, aangezien dat juist kan leiden tot meer discomfort in rug en benen. De algemene richtlijn is om de sta-periode niet langer te laten zijn dan de zitperiode. De zitperiode is daarbij ten minste 15 minuten.

Om medewerkers zit-sta tafels daadwerkelijk goed te laten gebruiken zijn een gemakkelijke instelbare elektrische zit-sta tafel en training aan te bevelen (Wilks, 2006). Training en reminders om te gaan staan en weer te gaan zitten kunnen effectief door software programma’s gegeven worden. WORK & MOVE is een programma om training en reminders te geven gedurende de werkdag. Via een optionele centrale rapportage is het mogelijk om inzicht te krijgen in het gebruik van de zitsta tafels en om bij te sturen in het optimale gebruik van de zit-sta tafels.

Ondersteuning van de voeten: een voetensteun moet voldoen aan DIN 4556 (steunvlak min. 45x35 cm, verstelbereik min. 11 cm, hoekverstelling 5-15°).

Wanneer het werkblad niet of niet afdoende in hoogte ingesteld kan worden is soms een voetensteun nodig. Deze voetensteun dient minimaal 45 cm breed en 35 cm diep te zijn, een verstelbereik te hebben van minimaal 11 cm, en de hellingshoek van het steunvlak dient verstelbaar te zijn van minimaal 5 tot 15 graden (DIN 4556). Bij flexwerkplekken is het belangrijk dat de voetensteun snel en gemakkelijk ingesteld kan worden.

De stoel moet minimaal aan de NEN-EN 1335-1 voldoen, maar bij voorkeur ook aan de NPR 1813:2009. De rugleuning moet minimaal 15° achterover kantelen. De hoek tussen rugleuning en zitting moet, bij het bekken, minder dan 90° zijn, daarom is een kantelstoel aan te bevelen boven een stoel met een synchroon mechaniek.

Bij een synchroon mechaniek kantelt de rugleuning t.o.v. de zitting in een verhouding van 1:2, 1:3 of 1:4, waardoor de zitting onvoldoende achterover kantelt ten opzichte van de rugleuning (Bos, 2003). Het gevolg hiervan is dat de rug meer gebogen wordt en er meer discomfort kan ontstaan in de rug en of benen. Bij een stoel met kantelmechanisme kan de zitting los van de rugleuning ingesteld worden om de hoek tussen zitting en leuning rond de 90° te houden, bij een licht naar achteren gekantelde rugleuning.

Er zijn aanwijzingen dat het beschikbaar stellen van ergonomische stoelen volgens de aanbevelingen hierboven kan leiden tot meer werkcomfort (Van Niekerk et al., 2012). Echter, de beslissende voorwaarde voor het verhogen van het werkcomfort door een ergonomische stoel blijkt een training te zijn over ergonomische principes en over de instelbaarheid van de stoel (Amick et al., 2003; Menendez et al., 2012).

Armondersteuning:
Tijdens computerwerk moeten de armen goed worden ondersteund door comfortabele en hoogte-instelbare armleggers, door het werkblad of door een armsteun die aan het werkblad vast zit.

De armondersteuning is bij voorkeur op ellebooghoogte of iets hoger bij een zithouding waarbij de armen ontspannen naast het lichaam hangen. Een goede armondersteuning leidt tot afname van de belasting in de nek-schouder regio. Dit leidt tot een hoger werkcomfort, voorkomen van nek-schouder klachten en sneller herstel bij bestaande klachten (Rempel et al., 2006)

Maak je gebruik van documenten? Plaats deze dan in lijn met de monitor en het toetsenbord en bij het lezen en schrijven wordt aanbevolen een licht hellend werkvlak te gebruiken.

Om rotatie in de nek te voorkomen is het plaatsten van documenten tussen toetsenbord en beeldscherm aan te raden. Een hellend werkvlak vermindert de buiging van de nek en verhoogt daarmee het werkcomfort

De grootte van het beeldscherm is idealiter minstens 19 inch. Wanneer je meerdere applicaties tegelijkertijd gebruikt, overweeg dan om met twee beeldschermen te gaan werken, of met één breedbeeld beeldscherm die je kunt splitsen.

Het werkcomfort is hoger bij 19 inch schermen dan bij kleinere schermen, omdat er bij 19 inch schermen minder nekbuiging is (Sommerich et al., 2001). De resolutie van een beeldscherm geeft aan uit hoeveel pixels het beeldscherm opgebouwd is, hoe hoger de resolutie (aantal pixels) des te scherper het beeld. Er is echter een keerzijde, een hoge resolutie bij gelijkblijvende schermgrootte, leidt tot kleinere tekens op het scherm. De grootte van de pixels op het scherm wordt ook wel uitgedrukt in de pixelpitch, deze dient bij voorkeur niet kleiner te zijn dan 0,25 mm. en liefst groter dan 0,28 mm.

Verder zijn de belangrijkste specificaties:

• Contrastverhouding: liefst 1.000 : 1
• Helderheid: min. 250 cd/m2 bij veel lichtinval eventueel hoger
• Kleur kast beeldscherm: lichte niet reflecterende kleur, dus niet zwart
• Energieverbruik: bij voorkeur ≤ 25 W

Meerdere beeldschermen?
Wetenschappelijk onderzoek toont aan 10-15% meer productiviteit en 33% minder fouten bij gebruik van twee of drie schermen mogelijk is (Colvin et al., 2004). Voorwaarde is echter wel een juiste instelling van de schermen om het nadelige effect van nekrotatie te beperken. Bij het gebruik van grote schermen is het van belang om voldoende afstand tot de schermen te creëren. Hierbij zijn monitorarmen een praktische oplossing.

De afstand tot het scherm dient minimaal 60 cm (één armlengte) te zijn, maar bij voorkeur meer dan 60 cm, te bedragen. De hoogte van het scherm moet zo zijn ingericht dat de kijkhoek 10-20° beneden ooghoogte is.

De kijkafstand wordt bepaald door de tekenhoogte waarbij de kijkafstand minimaal 200 en liefst 150 maal de tekenhoogte is (een tekenhoogte van 4 mm komt dus overeen met een kijkafstand van 60 cm).

Een relatief grote kijkafstand is voor de ogen minder belastend, omdat de ogen niet zo sterk hoeven te accommoderen, voorwaarde is wel dat de tekens op het scherm evenredig groter worden. De tekens op het scherm kunnen soms worden vergroot, zo kent Word een in- en uitzoom functie waarmee de weergave van het actieve document vergroot dan wel kan worden verkleind. Grotere tekens worden sneller gelezen dan kleine.

Het volledige beeldscherm moet zich bevinden in een gebied 10- 20° beneden ooghoogte. Bij deze monitorpositie kunnen de ogen beter accommoderen en convergeren , en neemt de algehele belasting voor de ogen af. En niet onbelangrijk: de productiviteit is tegelijkertijd zo’n 10% hoger (Sommerich et al., 1998).

Het verplaatsen van het scherm van een laptop is slechts zeer beperkt mogelijk, terwijl deze volgens de wetgeving vrij verstelbaar moet zijn. Om de hoogte van het scherm aan te passen is een laptophouder nodig. Een laptophouder heeft een positief effect op de nekhouding en draagt bij aan een beter werkcomfort (Boersma 2003, Lindblad 2003).

Tegelijkertijd is aangetoond dat werken met een laptophouder en een externe muis en toetsenbord de productiviteit met 17% verhogen (Lindblad 2003). Een 19 inch scherm dat gekoppeld wordt aan de laptop is aan te raden bij meer dan 2 uur per dag beeldschermwerk om het werkcomfort verder te stimuleren (Sommerich et al., 2001).

Klikken en scrollen: tijdens het klikken en scrollen moeten statische onnatuurlijke houdingen (extensie en ulnairdeviatie pols, pronatie onderarm ) vermeden worden.

De muis moet zich zo dicht mogelijk bij het lichaam bevinden, dus direct naast het toetsenbord. Indien het invoeren van getallen niet vaak voorkomt is het te overwegen om een compact toetsenbord te nemen, zodat de muis dichter bij het lichaam komt te liggen. 

Het gebruik van de muis zorgt voor hoge belasting in met name de onderarm, en in geval van plaatsing ver van het lichaam af voor extra nek-schouder belasting. Verticale muizen, waarbij de onderarm naar buiten worden gekanteld, verlagen de belasting aan de onderarmen en dragen zo bij aan een hoger werkcomfort (Chen & Leung, 2007). Zogenaamde rollermuizen worden in tegenstelling tot andere muizen recht voor de gebruiker gepositioneerd en kunnen daarbij bijdragen tot een hoger werkcomfort (Lin et al., 2015).

Om het muisgebruik terug te dringen kunnen ook simpelweg meer sneltoetsen toegepast worden. Het aanleren van sneltoetsen is meestal lastig. WORK & MOVE is een slim softwareprogramma dat tijdens het werk onder andere bekijkt welke handelingen het vaakst met de muis uitgevoerd worden en daarvoor sneltoetsen als alternatief aandraagt. Hiermee worden medewerkers tijdens het werk getraind in de handelingen die zij als individu het meeste uitvoeren.

Bij laptopgebruik voor meer dan 2 uur per dag moet een los toetsenbord gebruikt worden: De horizontale en verticale afstand van de toetsen moet minimaal 19 mm zijn. Tijdens de aanslag van de toets moet een duidelijke feedback voelbaar en/of hoorbaar zijn. Een compact toetsenbord verkleint, de reikafstand naar de muis. Voor ‘ blindtypers’ verbetert een gesplitst toetsenbord de houding van polsen en onderarmen.

De ISO 9241-410 richtlijn voor toetsenborden vereist dat toetsenborden goede tactiele (“tegendruk") en auditieve feedback geven. Tevens moet de toets-afstand minimaal 19 mm zijn. Een voorbeeld van een toetsenbord dat hier niet aan voldoet is het standaard toetsenbord van een tablet. Het typen op een tablet is veel langzamer dan het typen op een regulier toetsenbord (Chaparro 2010). Een tablet biedt geen van beide vormen van feedback tijdens het typen. Toetsenborden met een schaarmechanisme geven betere tactiele en auditieve feedback dan toetsenborden met een membraanmechanisme. Daarnaast geven lichte toetsen met een donkere opdruk van symbolen meer contrast waardoor de typesnelheid voor 80% van de gebruikers hogers is dan bij zwarte toetsen met witte symbolen.

Compacte toetsenborden (toetsenborden zonder een numeriek deel, maar met vergelijkbare afstand tussen de toetsen als bij een normaal toetsenbord) verlagen de reikafstand naar de muis, verlagen de belasting voor de schouder en de onderarm en worden als comfortabeler ervaren dan standaard toetsenborden (Van Lingen, 2003). Een compact toetsenbord is een volwaardig alternatief voor het traditionele toetsenbord. Indien frequent numerieke gegevens dienen te worden ingevoerd, dan kan gebruik worden gemaakt van een apart numeriek deel.

Een ergonomisch gevormd toetsenbord, waarbij de toetsen op verschillende hoogtes liggen in een golfpatroon (“gable angle", en er een kleine hoek zit tussen het rechter en linker deel van de toetsen) kan bijdragen aan het voorkomen van klachten (Rempel et al., 2009; Moore en Swanson, 2003), doordat de houding van de onderarmen en polsen beter is.