Ergonomie op de Beeldschermwerkplek

Download als PDF 1. Werktafel
Werkhoogte: bij voorkeur minimaal instelbaar van 60 tot 82cm en bij zit-sta-tafels van 60 tot 125cm (minimaal van 62 tot 120cm). De tafel moet op of licht onder ellebooghoogte worden geplaatst. Een zit-sta-tafel heeft de voorkeur boven een gewoon bureau.

Een werkblad dat van 60-82 centimeter instelbaar is kan door minimaal 90% van de gebruikers gebruikt worden. Personen die met een zit-sta-tafel werken hoeven minder frequent (47% minder) en minder lang pauze te nemen (56% minder), omdat de vermoeidheid minder is (Dainoff). Daardoor kunnen ze per dag langer, en dus productiever, werken.

2. Stoel
Zitten: De stoel moet minimaal aan de NEN-EN 1335-1 voldoen, maar bij voorkeur ook aan de NPR 1813:2003. De zitting moet minimaal 15° achterover kantelen. De hoek tussen rugleuning en zitting moet, bij het bekken, minder dan 90° zijn, daarom is een kantelstoel aan te bevelen boven een stoel met een synchroon mechaniek.

Bij een synchroon mechaniek kantelt de rugleuning t.o.v. de zitting in een verhouding van 1:2, 1:3 of 1:4, waardoor de zitting onvoldoende achterover kantelt ten opzichte van de rugleuning (Bos, 2003). Daardoor ontstaan afschuifkrachten (Goossens 1995, 1997). De aflopende zitting kan deze afschuifkracht tegengaan en zo onderuitzakken voorkomen.



Armondersteuning: tijdens computerwerk moeten de armen goed worden ondersteund door comfortabele en hoogte-instelbare armleggers of eventueel door het werkblad. Een goede armondersteuning leidt tot afname van (schouder)klachten (Aaras, 2001, Cook, 1998, Karlqvist,1998), o.a. omdat de doorbloeding beter is (Hagberg M, 1984). Wanneer armondersteuning gebruikt wordt treedt ook veel minder snel vermoeidheid op (Arndt, 1983).

3. Documenthouder
Positionering documenten: de documenten moeten in lijn met de monitor en het toetsenbord worden geplaatst en bij lezen en schrijven moet een licht hellend werkvlak worden gebruikt. Wanneer er wordt gelezen, of er worden gegevens ingevoerd in de computer (data-entry) dan dienen dezelfde aspecten in acht te worden genomen als genoemd bij kijkhoek en kijkafstand. Een hellend werkvlak vermindert de buiging van de nek (Dul 1992), een documenthouder draagt daarmee bij aan het voorkomen van klachten.

4. Voetensteun
Ondersteuning van de voeten: een voetensteun moet voldoen aan DIN 4556 (steunvlak min. 45x35 cm, verstelbereik min. 11 cm, hoekverstelling 5-15°). Wanneer het werkblad niet of niet afdoende in hoogte ingesteld kan worden is soms een voetensteun nodig. Deze voetensteun dient minimaal 45 cm breed en 35 cm diep te zijn, een verstelbereik te hebben van minimaal 11 cm. En de hellingshoek van het steunvlak dient verstelbaar te zijn van minimaal 5 tot 15 graden (DIN 4556). Bij flexwerkplekken is het belangrijk dat de voetensteun snel en gemakkelijk ingesteld kan worden, de Basic 952 voetensteun heeft een voetpedaal waarmee de hoogte ingesteld kan worden. Wanneer de gebruiker erg hoog zit en de grond niet kan bereiken is het lastig dit pedaal te bereik. In dit geval kan gebruik gemaakt worden van de Footform voetensteun.

5. Beeldscherm
Resolutie, grootte en aantal beeldscherm(en): de pixelpitch dient minimaal 0,25 mm te zijn en bij voorkeur > 0,28 mm. Bij gebruik van meerdere applicaties tegelijkertijd raden we aan om met twee beelschermen tegelijkertijd te werken, of met een breedbeeld beeldscherm.

De resolutie van een beeldscherm geeft aan uit hoeveel pixels het beeldscherm opgebouwd is, hoe hoger de resolutie (aantal pixels) des te scherper het beeld. Er is echter een keerzijde, een hoge resolutie bij gelijkblijvende schermgrootte, leidt tot kleinere tekens op het scherm. De grootte van de pixels op het scherm wordt ook wel uitgedrukt in de pixelpitch, deze dient bij voorkeur niet kleiner te zijn dan 0,25 mm. en liefst groter dan 0,28 mm.

Verder zijn de belangrijkste specificaties:
• Contrastverhouding: liefst 1.000 : 1
• Helderheid: min. 250 cd/m2 bij veel lichtinval eventueel hoger
• Kleur kast beeldscherm: lichte niet reflecterende kleur, dus niet zwart
• Energieverbruik: bij voorkeur ≤ 25 W

Dual screen?
Wetenschappelijk onderzoek toont aan 10-15% meer productiviteit, 33% minder fouten bij gebruik van twee of drie schermen (Research Productivity and Multiscreen Computer Displays - Janet Colvin ea). In plaats van het werken met twee beeldschermen kan eventueel ook met een breedbeeld beeldscherm gewerkt worden.

6. Flatscreenarm
Kijkafstand: dient minimaal 60 cm, maar liever meer dan 60 cm, te bedragen. De kijkafstand wordt bepaald door de tekenhoogte waarbij de kijkafstand minimaal 200 en liefst 150 maal de tekenhoogte is (een tekenhoogte van 4 mm komt dus overeen met een kijkafstand van 60 cm).

Een relatief grote kijkafstand is voor de ogen minder belastend, omdat de ogen niet zo sterk hoeven te accommoderen, voorwaarde is wel dat de tekens op het scherm evenredig groter worden (Owens and Wolf Kelly 1987). De tekens op het scherm kunnen soms worden vergroot, zo kent Word een in- en uitzoom functie waarmee de weergave van het actieve document vergroot dan wel kan worden verkleind. Grotere tekens worden sneller gelezen dan kleine (Tullis et al, 1995), kleine tekens op het scherm verlagen dus de productiviteit. (Jaschinski-Kruza, 1988).

Kijkhoek: het volledige beeldscherm moet zich bevinden in een gebied 10-20° beneden ooghoogte. Bij deze monitorpositie kunnen de ogen beter accommoderen (Ripple, 1952) en convergeren (Krimsky, 1948), en neemt de algehele belasting voor de ogen af (Tyrell and Leibowitz, 1990, Tsubota and Nakamori, 1993). Daarnaast leidt deze monitorpositie tot minder ongemak en klachten aan de nek (Kumar 1994; McKinnon 1994, Marcus 2002), terwijl het niet leidt tot een statische belasting van de nekspieren (Turville et all, 1998). En niet onbelangrijk: de productiviteit is tegelijkertijd zo’n 10% hoger (Sommerich et al., 1998).

7. Laptophouder
Laptop: om ergonomisch en productief te werken moet een laptop gecombineerd worden met een extern beeldscherm, los (compact) toetsenbord en muis of met een laptopsteun met extern (compact) toetsenbord en muis.

Een laptophouder heeft een positief effect op de houding en draagt bij aan meer comfort (Boersma 2003, Lindblad 2003). Onderzoek naar productiviteit in relatie tot gebruik van een laptopsteun geeft geen eenduidige resultaten (Boersma 2003: gelijke productiviteit en Lindblad 2003: 17% hogere productiviteit).

Om een optimale werkplek te creëren is het noodzakelijk om een 19" flatscreen (met flatscreenarm) aan te sluiten op de laptop. Dit is met name te te overwegen wanneer langdurig (meer dan 4-5 uur per dag) op de laptop wordt gewerkt.

8. Muis
Klikken en scrollen: tijdens het klikken en scrollen moeten statische onnatuurlijke houdingen (extensie en ulnairdeviatie pols, pronatie onderarm ) vermeden worden. De muis moet zich zo dicht mogelijk bij het lichaam bevinden.

Bovengenoemde houdingen zijn alle risicofactoren voor het ontstaan van klachten aan pols en onderarm (Jensen 1998, Fernstrom 1997, Burgess-Limmerick 1999, Armstrom 1994). Wanneer de muis dichter bij het lichaam wordt geplaatst, is dit minder belastend voor de nek en schouders (Armstrom 1995, Cook 1998, Harvey 1997). Trackballs en trackpoints zijn extra belastend voor de duim. Met name voor oudere werknemers is dit geen goed alternatief voor een gewone muis. Tevens is de productiviteit lager dan bij gewone muizen, maar deze lagere productiviteit lijkt bij langdurig gebruik te verdwijnen (Zöllner 1999).

9. Toetsenbord
Tekst invoer: de horizontale en verticale afstand van de toetsen moet minimaal 19 mm zijn. Tijdens de aanslag van de toets moet een duidelijke feedback voelbaar en/of hoorbaar zijn. Een compact toetsenbord verkleint, de reikafstand naar de muis. Voor ‘blind-typers’ verbetert een gesplitst toetsenbord de houding van polsen en onderarmen.

Wanneer er onvoldoende feedback is, neigen gebruikers ertoe om de toetsen tot 3,9 keer harder aan te slaan dan eigenlijk noodzakelijk is. Dit is een risicofactor voor het ontwikkelen van klachten aan onderarm en hand (Feuerstein, 1997, Gerard, 1996, 1999). Daarnaast leidt dit ertoe dat de gebruiker meer fouten maakt waardoor de productiviteit achteruit gaat (Feuerstein, 1997, Yoshitake, 1995).

Compacte toetsenborden (toetsenborden zonder een numeriek deel, maar met vergelijkbare afstand tussen de toetsen als bij een normaal toetsenbord) verlagen de reikafstand naar de muis (Cook, 1998), verlagen de belasting voor de onderarm en worden als comfortabeler ervaren dan standaard toetsenborden (Van Lingen, 2003). Een compact toetsenbord is een volwaardig alternatief voor het traditionele toetsenbord. Indien frequent numerieke gegevens dienen te worden ingevoerd, dan kan gebruik worden gemaakt van een apart numeriek deel.

Een ergonomisch gevormd toetsenbord kan bijdragen aan het voorkomen van klachten (Moore en Swanson, 2003), doordat de houding van de onderarmen en polsen beter is (Riezebos, 1997).