Ergonomie op de Beeldschermwerkplek

In een ideale wereld zou iedere werkplek voorzien zijn van het juiste materiaal en prettige materialen om een goede, ergonomische werkplek te creëren. Een goede plek zorgt ervoor dat fysieke ongemakken niet worden opgeroepen of uitgelokt. En ook voor de mentale mens wordt gezorgd. Op tijd een pauze en even los van het beeldscherm komen. Om daarna fitter, geconcentreerder en creatiever aan de slag te gaan. Dit alles maakt mensen productiever. Maar waar bestaat een goede werkplek dan uit? Waar moet rekening mee gehouden worden?


 

Werkhoogte: bij voorkeur minimaal instelbaar van 60 tot 82 cm en bij zit-sta-tafels van 60 tot 125 cm (minimaal van 62 tot 120 cm). De tafel plaatst u bij voorkeur op een voor u neutrale houding (dat betekent zonder opgetrokken schouders). Een zit-sta- tafel heeft de voorkeur boven een gewoon bureau.

Een werkblad dat van 60-82 cm instelbaar is in 90% van alle werksituaties toereikend. Personen die met een zit-statafel werken hoeven minder frequent (47% minder) en minder lang pauze te nemen (56% minder), omdat de lichamelijke vermoeidheid beter gemanaged wordt door het afwissleen van zitten en staan (Dainoff). Daardoor kunnen ze per dag langer, en onder betere condities, werken.
 
 

Kijkend naar de NEN_EN 1335-1 norm en bij voorkeur ook aan de NPR 1813:2003 dan zou een  stoel minimaal 15° achterover kunnen kantelen. Een stoel moet lekker zitten en passen qua afmetingen bij degene die er op zit. Omdat er een grote verscheidenheid is in bouw en voorkeur van mensen zijn bureaustoelen daarom verstelbaar. De NEN-normen geven hier richting aan. Een goede bureaustoel kunt afstellen op de parameters hieronder. Een ander – net zo belangrijk punt -  is het gegeven dat langdurig in één houding zitten belastend kan worden. Daarom zien we graag dat stoelen op meerdere manieren te gebruiken zijn, in verschillende houdingen. Gezien het grote aantal flexibele werkplekken is het éénvoudig kunnen verstellen van een stoel in zo’n omgeving een must. 

Armondersteuning: tijdens het computerwerk is het belangrijk dat de armen goed ondersteund worden door comfortabele en in hoogte-instelbare armleggers of eventueel door het werkblad. Een goede armondersteuning leidt tot een lagere nekspanning (Aaras, 2001, Cook, 1998, Karlqvist,1998), mede doordat de doorbloeding beter is (Hagberg M, 1984). Daarnaast treedt er minder vermoeidheid op door de armondersteuning (Arndt, 1983).

Positionering documenten: het advies is dat documenten in lijn met de monitor en het toetsenbord worden geplaatst in een licht hellend vlak. Wanneer er wordt gelezen of bij het invoeren van gegevens dienen dezelfde aspecten in acht te worden genomen als genoemd bij kijkhoek en kijkafstand. Een hellend werkvlak vermindert de buiging en draaiing (of rotatie) van de nek (Dul 1992) en draagt daarmee bij aan een betere stand van de nek, waardoor de kans op de klachten afneemt.

Een documenthouder brengt ordening aan op de werkplek en zorgt voor een comfortabele kijkafstand, zodat ook de ogen hier profijt van ondervinden. Nadeel is dat een documenthouder ruimte inneemt waardoor u deze soms even apart moet zetten tijdens taken waarbij schrijven op de voorgrond staat.
 

Ondersteuning van de voeten: een voetensteun moet voldoen aan DIN 4556. Wanneer het werkblad niet of niet afdoende in hoogte ingesteld kan worden is een voetensteun nodig. Deze voetensteun dient minimaal 45 cm breed en 35 cm diep te zijn, een verstelbereik te hebben van minimaal 11 cm. En de hellingshoek van het steunvlak dient verstelbaar te zijn van minimaal 5 tot 15 graden (DIN 4556). Bij flexwerkplekken is het belangrijk dat de voetensteun snel en gemakkelijk ingesteld kan worden.

Een minder bekend effect van een voetensteun is dat deze de werkhouding beïnvloedt. Door het naar voren plaatsen van de benen en steun nemen via de voeten duw je de romp als het ware naar achteren. Bij lage rugklachten en instabiliteit kan een voetensteun dus ondersteunend werken, letterlijk en figuurlijk. Tot slot is het steunvlak van de voetensteun ‘slipvrij’.
 

Resolutie, grootte en aantal beeldscherm(en): Bij het gebruik van meerdere applicaties tegelijkertijd is het advies  met twee beeldschermen te werken of met een breedbeeld beeldscherm.

De resolutie van een beeldscherm geeft aan uit hoeveel pixels het beeldscherm opgebouwd is, hoe hoger de resolutie (aantal pixels) des te scherper het beeld. Er is echter een keerzijde, een hoge resolutie bij gelijkblijvende schermgrootte, leidt tot kleinere tekens op het scherm. De grootte van de pixels op het scherm wordt ook wel uitgedrukt in de pixelpitch, deze dient bij voorkeur niet kleiner te zijn dan 0,25 mm. en liefst groter dan 0,28 mm.

Verder zijn de belangrijkste specificaties:

• Goede leesbaarheid (contrastverhouding: liefst 1.000 : 1)
• Een helder beeld (helderheid: min. 250 cd/m2 bij veel lichtinval eventueel hoger)
• Makkelijk instelbaar naar persoonlijke voorkeuren.

Dual screen?
Het werken met meerdere schermen geeft een beter overzicht en zorgt voor ‘minder klikken’. Wetenschappelijk onderzoek toont aan 10-15% meer productiviteit, 33% minder fouten bij gebruik van twee of drie schermen (Research Productivity and Multiscreen Computer Displays - Janet Colvin ea). In plaats van het werken met twee beeldschermen kan eventueel ook met een breedbeeld beeldscherm gewerkt worden.

 

Kijkafstand: Met een flatscreenarm kan iedere flexibele werkplek voor iedere gebruiker op de juiste kijkhoogte en -afstand worden ingesteld. De kijkafstand dient minimaal 50 cm, maar liever groter dan 50 cm. De tekenhoogte bepaalt de kijkafstand. De kijkafstand is minimaal 200 en liefst 150 maal de tekenhoogte (een tekenhoogte van 4 mm komt dus overeen met een kijkafstand van 60 cm).

Een relatief grote kijkafstand is voor de ogen minder belastend, omdat de ogen niet zo sterk hoeven te accommoderen, voorwaarde is wel dat de tekens op het scherm evenredig groter worden (Owens and Wolf Kelly 1987). De tekens op het scherm kunnen soms worden vergroot, zo kent Word een in- en uitzoom functie waarmee de weergave van het actieve document vergroot dan wel kan worden verkleind. Grotere tekens worden sneller gelezen dan kleine (Tullis et al, 1995), kleine tekens op het scherm verlagen dus de productiviteit. (Jaschinski-Kruza, 1988).

Kijkhoek: Zorg voor een kijkhoek die een neutrale stand van de nek tot gevolg heeft (dus geen duidelijke buiging of strekking van de nek). De kijkafstand het liefst zover mogelijk weg, maar de neiging tot in de computer duiken moet ontstaan. Bij gebruik van meerdere schermen is de hoek tussen de buitenkant van beide schermen en het midden van de ogen maximaal 60 graden.

Een compact toetsenbord, muis, laptopstandaard en extern beeldscherm zorgen voor comfortabel werken met een laptop. Een laptopstandaard heeft een positief effect op de houding en draagt bij aan meer comfort (Boersma 2003, Lindblad 2003). Om een optimale werkplek te creëren is het noodzakelijk om een 19” externe monitoraan te sluiten op de laptop. Dit is met name te overwegen wanneer langdurig (meer dan 4-5 uur per dag) op de laptop wordt gewerkt.
 

Klikken en scrollen. De computermuis wordt veel intensief tijdens een werkdag. Tijdens het gebruik van de muis is het belangrijk statische onnatuurlijke houdingen (strekking/zijwaartse buiging of naar binnen draaien van de pols) te vermijden. Daarnaast is het beter dat de muis zich zo dicht mogelijk bij de romp bevindt. 

 

Het toetsenbord is een belangrijk stuk gereedschap. Duidelijke leesbaarheid, logische functies en een prettige aanslag moeten zorgen voor een goed gebruik. Wat voor de muis geldt is ook van toepassing op het toetsenbord: laat de handen regelmatig (iedere 10 minuten) even rusten.

Het toetsenbord: De horizontale en verticale afstand van de toetsen moet minimaal 19 mm zijn. Tijdens de aanslag van de toets moet een duidelijke feedback voelbaar en/of hoorbaar zijn. Een compact toetsenbord verkleint de reikafstand naar de muis.

Wanneer er onvoldoende feedback is, neigen gebruikers ertoe om de toetsen tot 3,9 keer harder aan te slaan dan eigenlijk noodzakelijk is. Dit is een risicofactor voor het ontwikkelen van klachten aan onderarm en hand (Feuerstein, 1997, Gerard, 1996, 1999). Daarnaast leidt dit ertoe dat de gebruiker meer fouten maakt, waardoor de productiviteit achteruit gaat (Feuerstein, 1997, Yoshitake, 1995).

Compacte toetsenborden (toetsenborden zonder een numeriek deel, maar met vergelijkbare afstand tussen de toetsen als bij een normaal toetsenbord) verlagen de reikafstand naar de muis (Cook, 1998), verlagen de belasting voor de onderarm en worden als comfortabeler ervaren dan standaard toetsenborden (Van Lingen, 2003). Een compact toetsenbord is een volwaardig alternatief voor het fullsize toetsenbord. Indien frequent numerieke gegevens dienen te worden ingevoerd, dan kan gebruik worden gemaakt van een apart numeriek deel of een compact toetsenbord met numeriek deel

Een goed gevormd toetsenbord kan bijdragen aan het voorkomen van klachten (Moore en Swanson, 2003), doordat de houding van de onderarmen en polsen beter is (Riezebos, 1997).